به گزراش زمان اقتصاد؛یکشنبه ۴ خرداد ماه بود که ایلنا خبری را با عنوان ورود ۲ فروند هواپیمای ایرباس A۳۳۰ با قیمتی فضایی به ناوگان شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران(هما) منتشر کرد. خبری که موجی از شبهات را با خود در رسانه‌ها به همراه داشت و موجب واکنش ها و پاسخ‌های گوناگونی برای توجیه این قیمت از سوی مسئولین و نمایندگان شد.
مقدمات ورود این دو فروند هواپیما به ناوگان هوایی کشورمان از دو سال گذشته توسط یک شرکت گمنام چینی تحت عنوان HAOKUN ENERGY (هاکان انرژی) بابت تهاتر نفت ایران انجام شده اما نکته این است که چینی‌ها هواپیماهایی که هر یک از آنها کمتر از ۳۰ میلیون دلار ارزش دارند، به قیمت ۱۱۶ میلیون دلار با نفت کشورمان تهاتر کرده‌اند. اختلافی که شائبه‌هایی درباره سودجویی و نبود شفافیت در این معامله ایجاد کرده است.
البته برخی از منابع مدعی هستند که قطعات جانبی نیز همراه این دو هواپیما وارد کشور شده، اما تاکنون جزئیات این موارد منتشر نشده است. در مجموع تنها دو فروند آن هم با بهایی چند برابر ارزش واقعی وارد ایران شده است؛ مسئله‌ای که لزوم ورود نهادهای نظارتی و شفاف‌سازی از سوی سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت هما را بیش از پیش برجسته می‌کند.
مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی پیشین، در واپسین روزهای مسئولیت خود در وزارت راه و شهرسازی، تاکید کرده بود که فضا برای ورود بخش خصوصی در حوزه نوسازی ناوگان هوایی مهیاست. اما اکنون این پرسش مطرح است که چرا به جای بخش خصوصی، یک شرکت ناشناخته چینی با واسطه تهاتر نفت، نقش اصلی را در واردات ایفا کرده و آن هم با چنین اختلاف قیمتی چشمگیر؟
مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی سابق در توییتی با اعلام این خبر و تبریک به ملت گفته بود که خرید این دو هواپیما در دولت گذشته انجام شده است. همنچنین نوشت، هرگونه فروش هواپیما یا قطعات آن به جمهوری اسلامی برای سال‌های طولانی ممنوع بود، اما پس از توافق بر سر برنامه هسته‌ای حکومت ایران، موسوم به برجام در سال ۱۳۹۴، پنجره کوچکی برای مبادلات رسمی در حوزه هواپیماهای مسافربری باز شد.
اما موضوعی که توجه رسانه‌ها به خود جلب کرده است زمان خرید نیست، بلکه قیمت آن است.طبق اخبار غیررسمی، شرکت چینی هاکان انرژی بخش قابل‌توجهی از بدهی‌های خود به ایران را تسویه نکرده و در دولت شهید رئیسی برای خرید نفت ایران وارد پروژه‌هایی از جمله طرح توسعه فاز دوم فرودگاه «امام خمینی» تهران شده است که ارزش این طرح حدود ۲.۵ میلیارد دلار برآورد شده بود و این شرکت پروژه را پس از کلنگ‌زنی، رها کرد.
همچنین هاکان انرژی قرار بوده با تهاتر نفتی، وارد پروژه‌های ریلی، خرید واگن و برقی کردن قطار تهران- مشهد و خرید هواپیما شود که هیچ یک به نتیجه نرسید.
طبق گفته بذرپاش، ۲ فروند ایرباس ۳۳۰ که اواخر دولت قبل خریداری شد، پس از ۹ ماه از سازمان هواپیمایی مجوز گرفت و وارد ناوگان هما شد. در این مدت ۱۲ میلیون دلار بابت هزینه پارکینگ و غیره، خسارت تحمیل شد. اما اگر هواپیماها به‌موقع می‌آمد هما ۸ میلیون دلار در این مدت از آنها درآمد عملیاتی کسب می‌کرد ولی با تصمیم نادرست وزیر راه و رئیس سازمان هواپیمایی ۲۰ میلیون دلار برای کشور هزینه و عدم‌النفع ایجاد شد.
اما به هر حال جدای از این بحث، ادعای «خرید هواپیمای ۳۰ میلیون دلاری با قیمت ۱۱۰ میلیون دلار» مطرح و رسانه‌ای شد. تا کنون نمایندگان و مسئولان مختلفی از منابع رسمی و غیر رسمی برای توجه این قیمت فضایی ادعاهایی را مطرح کرده‌اند که نبود اسناد معتبر و همچین عدم پاسخگویی سازمان هواپیمایی ایران‌ایر(هما) برای شفاف سازی موجب دامن زدن به حاشیه‌های این داستان شده است.
این قیمت فضایی از کجا آمده است؟
بحث های زیادی بر سر قیمت هواپیماها و قطعات خریداری شده به همراه آن وجود دارد اما تاکنون هیچ کدام از رسانه ها سندی را برای ادعاهای خود ارائه نکرده‌اند.
رکنا هم در گزارشی اعلام کرده، یک سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با اشاره به جزئیات خرید اخیر دو فروند هواپیما از چین گفته است که این معامله شامل دو فروند هواپیما به همراه ۴ موتور اضافه به ارزش ۱۰۶ میلیون دلار بوده و نه یک هواپیمای ۳۰ میلیون دلاری با قیمت ۱۱۶ میلیون دلار.
همچنین به گفته فتح‌الله توسلی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، گویا خرید این دو فروند هواپیما برای وزارت راه بیش از ۵۰ میلیون دلار هزینه داشته؛ رقمی که اختلافی معنادار با عدد ادعایی ۱۱۶ میلیون دلاری دارد و نشان می‌دهد قیمت نهایی ممکن است شامل هزینه‌های جانبی مانند انتقال، تعمیر، قطعات یدکی و پشتیبانی فنی بوده باشد.
اما به گفته یک مقام آگاه سازمان هواپیمایی در گفتگو با رسانه اقتصاد معاصر، عدد منتشرشده در برخی گزارش‌ها مبنی بر پرداخت ۱۱۶ میلیون دلار برای خرید هر فروند هواپیمای ایرباس A۳۳۰ از سوی ایران، صحت نداشته و از اساس کذب است. به گفته وی فرآیند خرید این دو فروند هواپیما با نظارت دقیق کارشناسی انجام شده است، این دو هواپیما به همراه ۴ دستگاه موتور اضافه، با تأیید کارشناسان شرکت هما، سازمان هواپیمایی کشوری و اخذ نظر کارشناس رسمی دادگستری خریداری شده است؛ با توجه به سال ساخت و مشخصات فنی این دو فروند ایرباس A۳۳۰، قیمت آنها مشخص، قابل محاسبه و شفاف است و هرگونه ادعای خلاف آن فاقد پشتوانه کارشناسی است.
همچنین این مقام آگاه سازمان هواپیمایی مدعی شد باید توجه داشت که ناوگان هوایی کشور سال‌هاست با مشکل فرسودگی مواجه است و تأمین هواپیماهای پهن‌پیکر، به ویژه در پروازهای بین‌المللی، یکی از نیازهای فوری ایران‌ایر بوده است.
کارشناسان معتقدند که اگرچه شفافیت در معاملات بین‌المللی ضروری است، اما فشار تحریم‌ها، عملاً راهی جز روش‌های غیرمتعارف برای تأمین ناوگان باقی نگذاشته است.
با این حال انتظار می‌رود سازمان هواپیمایی کشوری و نهادهای نظارتی با شفاف‌سازی دقیق‌تری درباره نحوه اجرای این قرارداد و شرایط تهاتر، ضمن پاسخگویی به افکار عمومی، از ایران‌ایر و صنعت هوانوردی کشور در برابر حواشی غیرضروری دفاع کنند.
قیمت کارخانه‌ای ایرباس ۳۳۰ نزدیک به ۲۶۴ میلیون دلار
ادعای اینکه قیمت ایرباس‌های ۳۳۰ خریداری شده حدود ۳۰ میلیون دلار است اما دولت قبل برای هر کدام از آنها ۱۱۰ میلیون دلار پرداخت کرده است، در حالی از سوی رسانه‌های نزدیک به دولت چهاردهم مطرح می‌شود که یک بررسی ساده در سایت کمپانی ایرباس نشان می‌دهد قیمت یک فروند ایرباس ۳۳۰ نزدیک به ۲۶۴ میلیون دلار است.
به گفته متخصصان صنعت، با احتساب یک‌دهه کارکرد ایرباس‌های ۳۳۰ اخیر، نهایت ۵۰ درصد قیمت کارخانه‌ای آن در بازار کاهش پیدا می‌کند.
شفافیتِ گمشده در آسمان قراردادهای نفتی
در شرایطی که صنعت هوانوردی ایران سال‌هاست با بحران کمبود ناوگان، فرسودگی هواپیماها و تحریم‌های بین‌المللی دست‌وپنجه نرم می‌کند، هرگونه واردات هواپیما_خصوصاً با سازوکارهای پیچیده‌ای چون تهاتر نفت_باید با دقت، شفافیت و نظارت دقیق صورت گیرد. اما آن‌چه از ماجرای واردات دو فروند ایرباس A۳۳۰ برمی‌آید، بیش از آن‌که امیدآفرین باشد، بر ابهامات و بی‌اعتمادی عمومی دامن زده است.
در غیاب اسناد دقیق و رسمی، اعداد و ارقام متناقضی از سوی منابع مختلف مطرح می‌شود. از خرید با قیمت ۳۰ میلیون دلاری تا پرداخت ۱۱۶ میلیون دلار، از وجود قطعات یدکی اضافی تا تأیید کارشناسان رسمی دادگستری. حتی نمایندگان مجلس هم نتوانسته‌اند به توافقی مشترک بر سر واقعیت ماجرا برسند.
این در حالی‌ست که نهادهایی چون سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت هما که باید در صف نخست شفاف‌سازی باشند، تا امروز یا سکوت کرده‌اند یا به اظهاراتی کلی و غیرمستند بسنده کرده‌اند. اگر واقعاً فرآیند خرید با نظارت دقیق انجام شده، چرا گزارش کارشناسی آن به اطلاع مردم نمی‌رسد؟ چرا جزئیات تهاتر، ارزش واقعی هواپیماها، هزینه‌های جانبی و سازوکار حقوقی این معامله همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده‌اند؟
وقتی مردم، رسانه‌ها و حتی نمایندگان مجلس در برابر چنین پروژه‌ای که با سرمایه ملی انجام شده، بی‌اطلاع نگه داشته می‌شوند، مسئله فقط قیمت هواپیما نیست؛ مسئله، از بین رفتن شفافیت و پاسخگویی است. در نهایت، آن‌چه زمین‌گیر می‌شود، نه تنها هواپیمای وارداتی یا بودجه ملی، بلکه اعتماد عمومی‌ست؛ چیزی که در این آسمان پرابهام، روز به روز کمیاب‌تر می‌شود.
نظر شما