به گزارش خبرنگار زمان اقتصاد؛ تغییر در وضعیت ژئوپولیتیک منطقه خاورمیانه و غرب آسیا طی یک سال گذشته به اندازه ای مشهود بوده که می توان نام آن را به انقلابی بزرگ در نظم جدید منطقه تعبیر کرد. اساسا اگر این تغییرات را بتوان با تحولات بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ کشورهای عربی تحت عنوان بهار عربی یا همان بیداری اسلامی قیاس کرد.
البته در این میان تفاوت های آشکار و بسیار مهمی وجود دارند که نباید از آنها گذشت. به عنوان مثال، جنبش های یاد شده، جملگی از سطوح پایین به بالا انجام شدند؛ بدین معنا که مردم بنا به دلایل عمدتا اقتصادی از جمله مساله «امنیت انسانی»، علیه رژیم های سیاسی حاکم دست به شورش و نهایتا انقلاب زدند. اما در رخدادهای اخیر منطقه، شاهد تصمیم گیری دولت ها برای ایجاد تغییری نویت و بزرگ در نظم نوین منطقه هستیم.
به منظر می رسد تمامی کشورهای منطقه و اخیرا ایران، در حال راه اندازی رقابتی سنگین در حوزه تجارت جهانی به یکدیگر هستند. تغییر ذائقه بازار انرژی و سقوط قیمت نفت طی سال های اخیر که حتی پروژه های زیرساختی بزرگی چون کریدور ترانزیتی شورای همکاری خلیج فارس را به تعویق انداخته، تمامی منطقه را به فکر ایجاد تغییراتی بزرگ در اقتصاد کلان خود انداخته است.
مشخصا تهران نیز که طی سال های اخیر با مشکلات مربوط به عدم حضور در بازارهای جهانی به سبب تحریم های اقتصادی سنگین مواجه شده، سعی دارد تغییراتی مشابه را در اقتصاد خود ایجاد کند. کاهش قیمت عجیب نفت به زیر ۷۰ دلار، برای اقتصاد نفتی ایران آن هم بدون حضور در سبد نفتی اوپک، بسیار سخت بوده و تهران حتما نیازمند تغییر در این استراتژی است.
چراغ سبز آمریکا و ایران به احتمال دستیابی به توافق هسته ای
دونالد ترامپ در سفر منطقه ای خود به خاورمیانه، علاوه بر کسب میلیاردها دلار از قرارداد نظامی و غیرنظامی جدید، دستاوردی دیگر نیز داشت. وی روز چهارشنبه در سفر خود به قطر ابتدا گفت که احتمال دارد (دستیابی به) توافق با ایران را به زودی اعلام کند. سپس «استیو ویتکاف» نماینده ترامپ در مذاکرات هسته ای با ایران، طی مصاحبه ای با نشریه آتلانتیک گفت که احتمال دستیابی به توافق با ایران پیش از توافق میان روسیه و اوکراین وجود دارد.
همزمان با این رویدادها، علی شمخانی روز چهارشنبه به شبکه NBC نیوز گفت: ایران آماده است تحت شرایطی خاص توافق هسته‌ای با رئیس‌جمهور دونالد ترامپ را امضا کند، در ازای لغو تحریم‌های اقتصادی. ساعاتی بعد، ترامپ تصویری از مصاحبه شمخانی با NBC را روی صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی تروث منتشر کرد.
ترامپ که اکنون در زمان تنظیم این گزارش در امارات به سر می برد در گفتگوی رسانه های خود به ماجرایی عجیب اشاره کرد. وی با تمجید از پهپادهای نظامی ایران که با هزینه ای اندک اما راندمان بالا عمل می کنند، آنها را مرگبار، سریع و وحشتناک توصیف کرد. البته این از باب انتقاد نبود؛ چراکه در ادامه سخنان خود گفت: «من به یکی از شرکت‌های (آمریکایی) گفتم که پهپادهای زیادی می‌خواهم. در ایران آنها پهپادهای خوبی می‌سازند و با ۳۵ هزار تا ۴۰ هزار دلار پهپاد می‌سازند. آن شرکت دو هفته بعد سراغم آمد و پهپادی آورد که هزینه اش ۴۱ میلیون دلار است. من به آنها گفتم منظورم این نبود. منظور من پهپادی بود که نهایت ۳۵ هزار تا ۴۰ هزار دلار باشد...(این پهپادها) خیلی خوب، سریع و مرگبار و وحشتناک هستند.»
این در حالیست که سخنگوی دولت نیز علاوه بر استقبال اخیر خود از دسترسی کامل آمریکا به بخش های سرمایه گذاری در ایران در صورت توافق، روز چهارشنبه نیز طی سخنانی با استقبال از تصویب مشروط لایحه پالرمو و ابراز امیدواری نسبت به تصویب CFT، این مصوبات را لازمه سرمایه گذاری شرکت های آمریکایی در ایران دانست.
چرا توافق بیش از هر زمانی نزدیک است؟
مجموع تحرکات سریع، عمیق و مهم مذکور در بالا درست پس از سفر عراقچی به کشورهای منطقه پیش از سفر ترامپ انجام شد. وزیر خارجه عربستان سعودی نیز در پایان سفر ترامپ به کشورش، طی نشست خبری خود تاکید کرد که ریاض از دستیابی به توافق میان تهران و واشنگتن حمایت کامل می کند؛ مواضعی که به طور طبیعی در قطر و امارات نیز از سوی حکام کشورهای عربی اعلام شده و ترامپ نیز از آن استقبال کرد.
اما فارغ از رویدادها، با توجه به عدم سفر پوتین به ترکیه برای شرکت در مذاکرت صلح با اوکراین که ولودیمیر زلنسکی را آشفته ساخت، اظهارات ویتکاف در خصوص مذاکرات صلح اوکراین که خود رهبری آن را برعهده دارد نیز چندان مثبت به نظر نمی رسد. ترامپ که اکنون موفق به ثبت افتخار توافق با انصارالله یمن را در کارنامه خود ثبت کرده، نیازمند توافقی بزرگ برای اقناع افکار عمومی در کنگره و جامعه آمریکا است. اعمال تعرفه های تجاری وی که منجر به رشد بی ثباتی در اقتصاد آمریکا شده، میزان محبوبیت رئیس جمهمور آمریکا را به شدت کاهش داده است. تنها چیزی که به کار ترامپ می آید، دستیابی به یک توافق بزرگ در حوزه سیاست خارجی است تا بتواند از این طریق، از میزان نارضایتی های داخلی کاسته و البته شهرتی جهانی به عنوان ابر قهرمان برای خود دست و پا کند.
ایران نیز همانطور که گفته شد به دنبال فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی و البته جبران عقب ماندگی های اقتصادی خود از کشورهای عربی منطقه که طی دو دهه گذشته به واسطه تحریم ها شدت یافته، است. دستیابی به توافق با آمریکا می تواند علاوه بر افزایش میزان رضایت داخلی عمومی در میان مردم ایران، تهران را در مسیر رشد سریع اقتصادی و توسعه قرار داده تا بتواند با سرعتی چند برابری نسبت به نرخ فعلی توسعه کشورهای عربی، به هدف خود برساند.
فراموش نکنیم که ایران از منظر زیرساخت های صنعتی و دانش از سطح بالایی به نسبت کشورهای منطقه برخوردار بوده و در صورت برداشته شدن تحریم ها، شرکت های بزرگ ایرانی در زمینه صنایع مختلف، از پتروشیمی گرفته تا استارت آپ های موفق ایرانی، همگی می توانند بخش قبال توجهی از سهم بیکران بازار جهانی را به خود تخصیص دهند.
نظر شما